Cohousing

Cohousing is een alternatieve woonvorm waarbij een groep bewoners in verschillende zelfstandige wooneenheden gebruikmaken van meerdere, gemeenschappelijke leefruimten. Dit kan bijvoorbeeld een centrale ontmoetingsruimte zijn, een werkplaats en/of een gemeenschappelijke tuin. In sommige gevallen worden deze ruimten ook voor niet-bewoners opengesteld.

Deze woonvorm wil een oplossing bieden voor betaalbaar of duurzaam wonen, vergrijzing, vereenzaming, leegstand of verloedering van waardevol patrimonium.

Stedelijke cohousing-gemeenschappen hebben bovendien een minder negatieve milieu-impact dan conventionele stedelijke huisvestingsopties. Door de gedeelde infrastructuur en voorzieningen is er immers een verminderde behoefte voor energie- en materiaalverbruik.

In deze reeks belichten we een aantal cohousing projecten die als be.exemplary-laureaat werden weerhouden.

(Îlot de) Spiegel, laureaat be.exemplary 2016

In 2015 waren drie gezinnen op zoek naar een plek in Brussel om in de buurt bij elkaar te kunnen wonen, vlakbij het openbaar vervoer, scholen en winkels en met toch een minimum aan groen.

Men besloot dat cohousing het beste antwoord kon bieden op de uitdagingen van wonen in de stad op vlak van duurzaamheid, betaalbaarheid, comfort en sociale omgang.

Toen men een geschikte locatie vond in Jette en steeds meer mensen interesse toonden voor het initiatief, kon het project “(îlot de) Spiegel” concreet uitgewerkt worden, rekening houdend met financiële draagkracht van iedere bewoner.

Intussen is Spiegel uitgegroeid tot een cohousing-project dat voorziet in 12 kwaliteitsvolle en betaalbare wooneenheden binnen één bouwblok. De woningen geven uit op een groene binnenruimte met een polyvalente zaal. De gemeenschappelijke filosofie van het project wordt doorgetrokken met een gedeelde werkplaats, wasplaats, parking voor (deel)wagens en fietsenstallingen.

Iedere bewoner onderschrijft een charter dat de basis en de principes van het project beschrijft, zoals het delen van ruimtes, tijd, goederen, diensten, kennis, ervaring en talenten. Zo wordt iedereen bijvoorbeeld geacht om zijn/haar steentje bij te dragen in de zorg voor de gemeenschappelijke ruimtes. Ook worden er duidelijke afspraken gemaakt om de behoefte aan privacy te vrijwaren.

(Habitat Groupé) Tivoli, laureaat be.exemplary 2017

In de zoektocht naar betaalbaar, kwalitatief en duurzaam wonen in de grootstad, werd in 2015 via sociale media gevraagd of er interesse was in een cohousing-project in Laken.

Deze oproep resulteerde uiteindelijk in de realisatie van (Habitat Groupé) Tivoli, een cohousingproject van 9 appartementen en gedeelde binnen- en buitenruimten in de duurzame wijk Tivoli GreenCity.

Bijzonder aan dit project is de samenwerking met Citydev. Deze instantie bouwt o.a. woningen voor particulieren in het kader van stadsvernieuwingsprojecten. Citydev stelde de grond in erfpacht ter beschikking aan de cohousing-groep zodat het startkapitaal kon worden beperkt. Bovendien hebben de bewoners recht op subsidies mits het respecteren van de standaardvoorwaarden van Citydev (gelimiteerde inkomens, 20 jaar blijven wonen,…)

Voorts werd door de cohousing-groep een stichting (Fondation Habitat Groupé Tivoli) opgericht om het contracteren van de erfpacht mogelijk te maken. Deze juridische entiteit maakt het ook mogelijk om de appartementen in vruchtgebruik te plaatsen en ze aanpasbaar te maken (bv 2 appartementen in de toekomst opdelen naar 3 appartementen). Voorts is de stichting fiscaal gerechtigd om voor de uitbating van de polyvalente zalen een sociale vergoeding te vragen.

Ambassade, laureaat be.exemplary 2018

Bij dit ambitieuze project worden drie gebouwen in Schaarbeek, waaronder de voormalige Spaanse ambassade, omgebouwd tot een intergenerationeel wooncomplex met 17 wooneenheden en gemeenschappelijke functies, zoals een ontspanningsruimte, een wasplaats, een fietswerkplaats, een afvalsorteerruimte, tuinen en een moestuin.

Men doet hiervoor beroep op het bedrijf COARCHI die cohousing faciliteert door een volledige service aan te bieden voor de creatie en ondersteuning van collectieve en participatieve woonprojecten. COARCHI brengt mogelijke kandidaten met elkaar in contact en analyseert de ambities en middelen om tot een groep te komen die klaar is voor een collectieve aankoop en een toekomstig samenleven.

Vanaf het begin van het project was intergenerationele samenwerking een prioriteit. De volwassenen omvatten drie generaties en de kinderen variëren van baby's tot tieners. De inkomens van de bewoners verschillen ook sterk van de ene eenheid tot de andere.

De besluitvorming gebeurt in onderling overleg en is erop gericht om de beste oplossingen te vinden om het project vooruit te helpen.

Maison Sans Souci, laureaat be.exemplary 2019

Dat cohousing ook op kleinere schaal kan, bewijst het project Sans Souci in Elsene: twee vrijgezellen kochten samen een woning die ze met enkele gerichte insteken en slimme besparingen renoveren en aanpassen om collectief te wonen in twee entiteiten met gemeenschappelijke ruimten.

Een persoonlijke zoektocht naar betaalbaar wonen in Brussel en een facebookpost om gezamenlijk een woning te kopen, zetten alles in beweging.

De bewoners hebben berekend dat ze via de gezamenlijke aankoop tussen €75.000 en €100.000 uitgespaard hebben. Ze vergeleken immers de gemiddelde verkoopprijs van alle appartementen in de buurt van 60m² en 70m² (dezelfde grootte als de private delen van Sans Souci) met de aankoopprijs van hun woning. Bovendien bieden de gemeenschappelijke ruimtes ook een hoger wooncomfort.

De keuze voor cohousing zal zich ook vertalen in lagere onderhouds- en energiekosten. Het gedeeld gebruik van toestellen en objecten (zoals wasmachine en werkmateriaal) zal eveneens de kosten drukken.

Leefregels worden opgesteld, die de leefgewoontes- en visies van de huidige bewoners weerspiegelen, om de juiste bewonersprofielen aan te trekken wanneer één beslist te verkopen of te verhuren.

VAS 13, laureaat be.exemplary 2019

Voor dit project sloeg een groep vrienden de handen in elkaar om gezamenlijk een oude lagere school in Anderlecht te verbouwen tot acht wooneenheden van verschillende typologieën, een kantoor en gemeenschappelijke binnen- en buitenruimten.

De drie aaneensluitende panden die samen het oude schoolgebouw vormden, werden in onverdeeldheid gekocht, zodat het eigendomsrecht in handen van de 10 bouwheren (Collectief VAS 13) ligt. Dit collectief treedt zelf op als projectontwikkelaar en voert de cascowerken gezamenlijk uit. De afwerking van de wooneenheden gebeurt dan weer op individuele basis.

Iedereen wordt nauw betrokken bij elk onderdeel van de verbouwing zonder dat er sprake is van een hiërarchie. Er is een duidelijke taakverdeling op basis van competenties en interesses waarbij men via een tweewekelijks overleg alles in goede banen leidt.

Iedere bewoner onderschrijft bovendien een visiedocument waarin men zich er o.a. toe verbindt om minstens 10 jaar op de locatie te wonen, zodat winstbejag wordt uitgesloten.

VAS 13 is een mooi staaltje van collectief wonen op een participatieve en geëngageerde wijze.