Circulariteit

Kringloopeconomie, ook wel circulaire economie genoemd, is een systeem dat de herbruikbaarheid van producten, materialen en grondstoffen maximaliseert en waardevernietiging minimaliseert.

Hergebruik heeft vele voordelen: men kan besparen op energie en grondstoffen, de kosten voor afvalverwerking worden verminderd en de impact op het milieu is minder nefast.

Ook het gebruik van bepaalde materialen die op het eind van de gebruiksfase makkelijk demonteerbaar zijn, draagt bij tot duurzaamheid: materiaalstromen kunnen dan immers eenvoudig gescheiden kunnen worden voor hergebruik of recyclage.

Circulariteit in de bouwsector is ongetwijfeld een uitdaging om de gelimiteerde ruimte en de steeds duurdere bouwmaterialen optimaal te benutten.

We belichten een aantal be.exemplary projecten die op dit vlak belangrijke inspanningen leveren.

Ambassade, laureaat be.exemplary 2018

Ambassade is een cohousing-project waarbij de toekomstige bewoners volledig achter het principe van hergebruik staan om de circulaire economie te bevorderen. Zo hebben ze een “re-employment commission” opgericht die toezicht houdt op de inventarisatiewerken, de banden met de architecten en bedrijven en de opname van het hergebruik in de lastenboeken. Ze doen beroep op Rotor, een coöperatieve die het hergebruik van bouwmaterialen organiseert, om hen te begeleiden in dit proces.

Er werd een gedetailleerde inventaris (met plaats, beschrijving, staat, aantallen en foto’s) opgesteld van de verschillende elementen die in aanmerking komen voor hergebruik: deuren, radiatoren, vensterbanken, tegels, sanitaire voorzieningen,…

Vervolgens werden de mogelijkheden van hergebruik onderzocht op drie niveaus: in situ, uitgaand en inkomend.

Tenslotte werd beslist dat alle ingrepen bij de renovatiewerken de logica van omkeerbaarheid moeten volgen: een toekomstige ontmanteling moet zoveel mogelijk herbruikbare of recycleerbare materialen opleveren.

Zinneke, laureaat be.exemplary 2017

Zinneke vormt een pilootproject op het vlak van hergebruik via openbare aanbesteding. Rotor, één van de partners die Zinneke hierbij begeleidt, heeft een faciliterende rol bij het opstellen van nieuwe werkprotocollen (met o.a. de architecten) en het uitwerken van de specifieke projectorganisatie die hergebruik in deze context met zich meebrengt.

Eerst werd een inventaris van de aanwezige materialen opgesteld. Daarna werd een plan voor het hergebruik ervan opgemaakt.

De herbruikbare materialen werden in twee categorieën ingedeeld: zijn ze frequent voorkomend (vb houten vloerbekleding) of net heel specifiek (vb een op maat gemaakte buitentrap)? Het plan identificeert de hergebruikmogelijkheden voor beide categorieën en speelt een belangrijke rol in het ontwerpproces.

In het plan legt men eveneens vast welke materialen niet verplaatst en/of gedemonteerd mogen worden (omwille van de architectonische kwaliteit), welke materialen gedemonteerd/verplaatst/hersteld/opgeslagen en ter plaatse of elders (ex situ) hergebruikt kunnen worden, welke herbruikbare materialen via externe kanalen dienen verkregen te worden en, tenslotte, welke nieuwe bouwmaterialen (met lage milieu impact) moeten aangekocht worden.

VAS 13, laureaat be.exemplary 2019

Eén van de manieren waarop het collectief VAS zijn ecologische voetafdruk wil verkleinen, is door de levensduur van bouwmaterialen te verlengen door ze te hergebruiken.

Bij de verbouwing van een oude lagere school naar zeven wooneenheden met kantoor en gemeenschappelijke ruimten, legden ze drie prioriteiten vast.

Er moet zoveel mogelijk behouden worden van de bestaande situatie. Indien hergebruik van materiaal niet op dezelfde locatie mogelijk is, moet men nagaan of het elders kan hergebruikt worden. Indien de eigen site geen bron kan zijn voor bepaalde materialen, kiest men voor herbruikbare materialen die door de markt aangeboden worden.

Samen met de architecten waken ze over de opvolging van het hergebruikplan en kiest men voor partners met dezelfde visie. Hierbij maken ze gebruik van websites als opalis.be of die van Rotor DC. Deze websites geven een overzicht van professionelen en particulieren die herbruikbare materialen aanbieden of zoeken.

Multi, laureaat be.exemplary 2017

Multi is een grootschalig reconversieproject met de ambitie om minstens 2% van de elementen toegepast in het project uit hergebruik te halen. Momenteel halen ze zelfs een hergebruiksgraad van 3%. De ambitie is vernieuwend en moet gelijkaardige projecten inspireren.

De hergebruikte elementen komen van het gebouw zelf of van andere gebouwen in Brussel. Op deze manier wil Multi een onderdeel zijn van een groter Brussels ecosysteem waarbinnen elementen via hergebruik kunnen circuleren.

Het projectteam kan rekenen op de expertise van Rotor om hen te helpen bij de keuze van materialen. Rotor heeft immers een uitgebreide kennis van de markt voor recuperatiemateriaal, heeft rechtstreekse toegang tot verbouwingswerven en een eigen stock via de activiteiten van Rotor DC.

NVKVV, laureaat be.exemplary 2019

Het NVKVV-project heeft tot doel een herenhuis van 1909 duurzaam te renoveren en te verbouwen met respect voor de erfgoedwaarden. Tijdens het project wordt er weinig ontmanteld van het oorspronkelijke Vergotegebouw. Enkel een constructie achteraan in de tuin wordt volledig ontmanteld. In de plaats komt een nieuwe polyvalente ruimte die eenvoudig demonteerbaar is, opgebouwd uit materialen die herbruikbaar zijn.

Men doet beroep op Rotor om een pre-sloopinventaris voor het hele project op te stellen. Op basis hiervan wordt het materiaal dat voor hergebruik in situ geschikt is of voor hergebruik/recyclage elders, zorgvuldig uitgebroken.

Het lastenboek van de architect geeft een gedetailleerde beschrijving welke materialen op de site volledig of gedeeltelijk hergebruikt zullen worden.